اسهال و استفراغ چیست؟

اسهال و استفراغ

افزایش دفعات اجابت مزاج در هر کودک متفاوت است. اسهال به معنی دفع مدفوع آبکی به همراه افرایش دفعات اجابت مزاج در روز است.

چندین بار اجابت مزاج روزانه به خصوص در بچه هایی که از شیر مادر تغذیه می کنند، به معنی اسهال نیست. اسهال می تواند به علت های مختلفی به وجود آید مانند: تغییر در رژیم غذایی، عفونت و مصرف دارو. دربیشتر موارد، عامل اسهال عفونی به طور معمول یک نوع ویروس است که از راه دهان و همراه غذا، آب و به وسیله دست آلوده و… وارد بدن شده است. کودک مبتلا به اسهال ممکن است آب و مواد مغذی فراوانی را از دست بدهد.

استفراغ یا برگشت مواد غذایی از معده به دهان، یک بیماری نیست، بلکه نشانه ای از یک بیماری است. در کودکان به طور معمول به همراه اسهال، نشان دهنده ی مسمومیت غذایی یا عفونت روده هاست و علت های زیادی دارد ولی در کودکان بیشتر به علت مسمومیت های غذایی یا عفونت های ویروسی است. علل دیگر استفراغ در کودکان عبارتند از: مصرف غذاهای چاشنی دار (ادویه، فلفل، و…) مصرف لقمه های درشت غذایی، پرخوری، حساسیت به برخی غذاها، ترشحات پشت حلق ناشی از سرماخوردگی یا سینوزیت و مصرف بعضی دارو ها. اسهال و استفراغ هر دو به دلیل این که می توانند باعث از دست رفتن آب بدن شوند، ممکن است برای کودک خطرناک باشند.

چگونه می توان از ابتلا به اسهال و استفراغ عفونی، پیشگیری کرد؟

برای پیشگیری نکته های زیر را رعایت کنید:

-شستن دقیق دست های کودک بلافاصله پس از اجابت مزاج

-استفاده از آب آشامیدنی تمیز و سالم

-شستن و ضدعفونی نمودن میوه ها و سبزیجات مصرفی

-خودداری از مصرف غذاهای مانده

-رعایت بهداشت و نکته هایی که در فصل کنترل عفونت اشاره شده است.

برای درمان و مراقبت از کودک بیمار، چه اقدام هایی مناسب است؟

درمان اسهال و استفراغ  را جدی بگیرید و کودک را نزد پزشک ببرید تا دارو های مورد نیاز را تجویز کند. حتی گاهی ممکن است به تزریق سرم نیاز باشد (مانند استفراغ شدید).

اقدام هایی که می‌توانید برای مراقبت از کودک انجام دهید عبارتند از :

۱- نگذارید از دست دادن آب بدن در کودک تشدید شود و از کم آب شدن بدن او جلوگیری کنید.

۲- تا زمانی که کودک استفراغ می‌کند از دادن هرگونه نوشیدنی یا غذا به او از طریق دهان خودداری نمایید. دقت کنید اگر این مرحله طولانی شد، کودک شما به تزریق سرم نیازمند است.

۳- در زمان استفراغ اگر کودک خوابیده است سر او را به یک طرف برگردانید تا مانع از ورود مواد به دستگاه تنفسی شود.

۴- پس از استفراغ حتما پوست به خصوص چین های گردن و گوش او را تمیز کنید.

۵- از دادن داروی ضد استفراغ و ضد اسهال، بدون دستور پزشک بپرهیزید.

۶- در صورتی که استفراغ کودک قطع گردید، به او آرام آرام نوشیدنی هایی مانند: دوغ، چای کمرنگ و آبمیوه های تازه ای که زیاد شیرین نباشند، بدهید.

۷- از دادن نوشیدنی ها و غذاهای ولرم به کودک خودداری نمایید.

۸- قرار دادن کودک به روی شکم، می‌تواند به کاهش تهوع کمک کند.

۹- در صورت داشتن تهوع، چنانچه استفراغ کودک قطع شده است از مواد غذایی کم حجم به مقدار کم و دفعه های بیشتر، استفاده کنید.

۱۰- بهترین مایع مصرفی، محلول پودر او.آر.اس (ORS) است که در داروخانه ها موجود است. در مورد شیوه مصرف آن با پزشک یا پرستار مشورت و به نکته های زیر توجه کنید:

۱- پودر را با مقدار آبی که روی آن نوشته شده است مخلوط نمایید.

۲- هیچ ماده یا مایع دیگری را به پودر اضافه نکنید.

۳- محلول آماده شده را در یخچال نگهداری و دقت کنید که به طور کامل سرد باشد تا مزه‌ آن کمتر احساس شود.

۴- اگر پودر را در اختیار ندارید، جهت تهیه آن می‌توانید مخلوط ۸ قاشق چایخوری شکر و یک قاشق چایخوری نمک را در یک لیتر آب حل کنید.

۵- در صورت ابتلای کودک به اسهال، باید هر زمانی که دفع آبکی داشت محلول فوق را با رعایت نکته های زیر به او بدهید:

– در کودکان زیر ۲ سال، بین یک چهارم تا نصف فنجان بزرگ

– در کودکان بزرگ‌تر، بین نصف تا یک فنجان کامل بزرگ

– تا زمانی که اسهال بند می آید باید به کودک نوشیدنی های بیشتری بدهید. به طور معمول باید این کار در طی چند روز انجام شود.

– نوشیدنی ها را با فنجان بدهید.

۶- اگر کودک شما استفراغ دارد، ۱۰ دقیقه صبر کنید. سپس نوشیدنی ها را کم کم و آهسته به وی بدهید و از حدود ۱ ساعت پس از استفراغ، به او پودر (ORS) بدهید.

۷- دادن پودر را با حجم کم ( مانند هر دقیقه یک قاشق) شروع کنید و به تدریج تا حدی که پزشک تعیین کرده است ادامه بدهید.

۸- پودر را تا زمانی که تهوع کودک به طور کامل متوقف شود ادامه دهید.

۹- در صورت نبودن پودر، به کودک به آرامی آب بدهید.

۱۰- باید در مورد شیرخواران، به آنها بیشتر شیر بدهید.

۱۱- اگر کودک شیر خشک مصرف می‌کند با پزشک مشورت کنید. آن را مانند قبل تهیه نمایید و از رقیق کردنش بپرهیزید. سعی کنید از دادن شیر گاو به کودک خودداری نمایید.

۱۲- درصورتی که کودک مبتلا، قادر به مکیدن شیر نیست، آن را با فنجان یا قاشق به وی بدهید. در مورد کودکان بزرگ‌تر، می‌توانید پس از دادن مایعات، موادی مانند: بیسکویت نمکی، نان سوخاری، آب گوشت رقیق یا ژله معمولی، فرنی، کته برنج و میوه هایی مثل: موز، آناناس، و انبه بدهید. در صورت تحمل مواد بالا می‌توانید به مرور، مواد غذایی عادی را نیز برای او شروع کنید.

۱۳- تا یک هفته پس از اینکه اسهال متوقف شد، به کودک بیشتر غذا دهید و از دادن غذاهای چرب و خیلی شیرین به او بپرهیزید.

۱۴- کهنه شیرخوار را به محض آلودگی، عوض نموده و سعی کنید از شورت های لاستیکی استفاده نکنید.

۱۵- پس از هر بار اجابت مزاج، قسمت های مربوطه را به خوبی تمیز نموده و به خصوص برای شیرخواران از پماد محافظ (وازلین یا ویتامین A+D) استفاده کنید.

– اگر پوست کودک تحریک شده است، آن را در معرض هوا قرار دهید و‌ از پودر بچه استفاده نکنید.

– با استفاده از تشکچه، از آلودگی محیط جلوگیری نمایید.

– در صورت نیاز به اندازه گیری حرارت، آن را از زیر بغل اندازه گیری نمایید.

در صورت مشاهده هر یک از علامت های زیر، کودک را دوباره نزد پزشک یا به یک مرکز پزشکی ببرید:

– اجابت مزاج تکرار شونده (ساعتی یکبار، به مدت بیش از ۸ ساعت متوالی یا چند بار اسهال آبکی، در یک ساعت)

– وجود خون یا چرک در مدفوع

– دل درد شدید یا هر گونه دل دردی که بیش از ۱۲ ساعت طول بکشد.

– اسهالی که در عرض ۴۸ ساعت پس از انجام مراقبت های لازم بهبود نیابد.

– اسهال ملایمی که بیش از یک هفته طول بکشد.

– وجود تب بالا (به خصوص بالای ۳۹ درجه)

– وجود علامت های از دست دادن آب بدن که عبارتند از:

– بی قراری

– خوب غذا نخوردن و کاهش وزن

– خشکی دهان

– تشنگی فراوان

– چشمان گود افتاده

– کاهش ادرار و ادرار نداشتن در ۸ ساعت گذشته

– ادرار تیره

– ضربان قلب سریع

– اشک نداشتن هنگام گریه کردن

– پوست شل و قابل کشیده شدن

– استفراغ پی در پی بیش از ۸ ساعت

– التهاب و حساسیت پوستی

– استفراغ یا مدفوع خونی

– عدم توانایی خوردن و آشامیدن

– خواب آلودگی و بی حالی

– استفراغ شدید و جهنده همراه با تب و سردرد

– اگر پوست کودک تحریک شده است، آن را در معرض هوا قرار دهید و‌ از پودر بچه استفاده نکنید.

– با استفاده از تشکچه، از آلودگی محیط جلوگیری نمایید.

– در صورت نیاز به اندازه گیری حرارت، آن را از زیر بغل اندازه گیری نمایید.

در صورت مشاهده هر یک از علامت های زیر، کودک را دوباره نزد پزشک یا به یک مرکز پزشکی ببرید:

– اجابت مزاج تکرار شونده (ساعتی یکبار، به مدت بیش از ۸ ساعت متوالی یا چند بار اسهال آبکی، در یک ساعت)

– وجود خون یا چرک در مدفوع

– دل درد شدید یا هر گونه دل دردی که بیش از ۱۲ ساعت طول بکشد.

– اسهالی که در عرض ۴۸ ساعت پس از انجام مراقبت های لازم بهبود نیابد.

– اسهال ملایمی که بیش از یک هفته طول بکشد.

– وجود تب بالا (به خصوص بالای ۳۹ درجه)

– وجود علامت های از دست دادن آب بدن که عبارتند از:

– بی قراری

– خوب غذا نخوردن و کاهش وزن

– خشکی دهان

– تشنگی فراوان

– چشمان گود افتاده

– کاهش ادرار و ادرار نداشتن در ۸ ساعت گذشته

– ادرار تیره

– ضربان قلب سریع

– اشک نداشتن هنگام گریه کردن

– پوست شل و قابل کشیده شدن

– استفراغ پی در پی بیش از ۸ ساعت

– التهاب و حساسیت پوستی

– استفراغ یا مدفوع خونی

– عدم توانایی خوردن و آشامیدن

– خواب آلودگی و بی حالی

– استفراغ شدید و جهنده همراه با تب و سردرد