زردی در نوزادان

زردی در نوزادان بیماری موقتی است ولی ممکن است خطرناک باشد. زردی در نوزادان ناشی از افزایش ماده ای به نام بیلی روبین است. بیلی روبین ماده ای است که در اثر تخریب گلبول های قرمز در بدن تولید می شود بنابراین هر عاملی که این تخریب را افزایش بدهد و منجر به افزایش تولید گلبول های قرمز شود و آنزیم ها وجود گلبول های قرمز نامناسب را تصریح کنند باعث می شود که بیلی روبین افزایش پیدا کند.

بیلی روبین در بدن به دو نوع بیلی روبین مستقیم یا کونژگه و بیلی روبین غیر مستقیم یا غیر کونژگه تقسیم می شود. آن چیزی که در گروه سنی نوزادان بیشتر مطرح می باشد بیلی روبین غیر مستقیم یا غیر کونژگه هست که افزایش پیدا می کند و باعث می شود که کودک دچار بیماری زردی شود . بیلی روبین کونژگه اغلب در بیمارهای کبد و بیماری های صفرا رخ می دهد. بیلی روبین غیر کونژگه همانطور که گفتیم در اثر افزایش تعداد گلبول های قرمز یا افزایش سرعت تخریب انها یا گلبول های قرمز غیر همگون و نامناسب ایجاد می شود.

معمولا زردی ( یرقان نوزادی ) در نوزادانی که در روز اول رخ بدهد کاملا پاتولوژیک و بیماری محسوب می شود. بنابراین در چند روز اول زندگی همیشه پزشک سوال میکند که ساعت تولد چه ساعتی بوده است؟

بنابراین اگر فرزندی در ساعت 4 بعد از ظهر روزی به دنیا امده باشد و فردا صبح آن روز برای عدد زردی سوال شود تا ساعت 4 بعدظهر فردا 24 ساعت در نظر گرفته می شود و عدد زردی برای صبح آن روز ملاک نمی باشد. پس بنابراین 24 ساعت اول پاتولوژیک یا بیماری زا بودن ،زردی محسوب می شود و قطعا نیاز به بررسی های تکمیلی و شروع سریع تر فتوتراپی دارند.

علت ترس والدین از زردی چیست؟

زردی یا بیلی روبین ماده ای  است که از سدهای خونی و مغزی به راحتی عبور می کند و در سلول های مغزی می نشیند و باعث بروز تاخیر تکاملی میشود. مثلا کودک دیر می خندد،دیر راه می افتد،دیر حرف میزند و کلا علائم تاخیر تکامل بروز میکند.

همچنین بخوانید: مراقبت بهداشتی کودک

علت ابتلا به زردی ( یرقان ) در نوزادان

پیش از این که وارد مباحث مربوط به درمان زردی نوزاد شویم، ابتدا می‌خواهیم بدانیم که اصلا علت به  وجود آمدن زردی در نوزادان چیست؟

به طور کلی دلایل گوناگونی وجود دارند که می‌توانند در بدو تولد زردی نوزاد را افزایش دهند و او را به بیماری‌های مختلف دچار کنند. یکی از این عوامل، نارس به دنیا آمدن نوزاد است. تمامی نوزادانی که زودتر از موعد مقرر شده متولد شوند، زردی دارند و این زردی با قرار گرفتن نوزاد در دستگاه از بین می‌رود اما گاهی اوقات می‌بینیم که کودکانی که در موعد مقرر هم متولد شده‌اند، باز هم به زردی دچار هستند. در این شرایط ممکن است شیر مادر به صورت کافی به نوزاد نرسیده باشد و یا  گروه خونی نوزاد با گروه خونی مادرش هماهنگ نباشد.  در این صورت آنتی‌بادی‌هایی در بدن نوزاد به وجود می‌آیند که هدف آن‌ها از بین بردن گلبول‌های قرمز است. پس از از بین بردن گلبول‌های قرمز در همان روزهای اولیه‌ی تولد نوزاد،  بیلی روبین خون تا حد زیادی افزایش پیدا می‌کند و زردی کم کم خودش را نشان می‌دهد.

علاوه بر این موارد، وجود برخی از بیماری‌های کبدی و کمبود برخی از آنزیم‌ها در بدن نوزاد هم جزو عواملی هستند که می‌توانند زردی نوزاد را تا حد زیادی افزایش دهند. برای این که متوجه شوید کودک شما به زردی دچار شده است یا نه، باید از او آزمایش زردی نوزاد بگیرید و سپس در صورت مثبت بودن نتیجه، سریعاً از داروی زردی نوزاد و یا سریعترین راه‌های درمان او، کمک بگیرید.

معمولا زردی هایی که در 24 ساعت اول رخ میدهد ناشی از بیمار های sepsis یا همان عفونت خون یا به علت ناسازگاری های شدید خونی می باشد.معمولا زردی های فیزلوژیک زردی های هستند که از روز دوم تا پنجم رخ میدهد و زردی هایی هستند که عدد انها بسیار بالا نمیرود. زردی برای بچه های نارس بسیار بسیار حساس تر است.

همچنین بخوانید: عوامل نابینایی در کودکان 

درجه زردی نوزاد

زمانی که شما با استفاده از زردی سنج می‌خواهید درجه‌ی زردی را اندازه‌گیری کنید، باید بدانید که عدد 10  به بالا برای سلامت کودک شما بسیار خطرناک است و می‌تواند حاکی از ابتلای نوزاد شما به زردی باشد. از این رو باید در این شرایط سریعترین راه درمان زردی نوزاد را پیش بگیرید و سلامت نوزاد خود را تامین کنید.

آزمایش زردی نوزاد

برای این که متوجه شوید کودک ما به زردی دچار است یا خیر، در مرحله‌ی اول باید به آزمایش‌های مربوط به زردی بپردازید. این آزمایش‌ها در آزمایشگاه‌های اطفال و با استفاده از دستگاه‌های مخصوص انجام می‌شود و در نهایت میزان وخامت زردی نوزاد را مشخص می‌کند.

داروی زردی نوزاد

امروزه شیر خشک و شیر مادر مؤثرترین و بهترین داروهایی هستند که برای درمان زردی نوزاد مورد استفاده قرار می‌گیرند اما شما در کنار این داروها می‌توانید از  داروهای گیاهی مثل ترنجبین و  آرد جو برای درمان این بیماری استفاده کنید.

از علل زردی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• اختلال ژنتیکی خاص
• ناسازگاری RH و نوع خون مادر و نوزاد با یکدیگر
• نگرفتن وزن
• کمبود آنزیم عفونت هم می تواند باعث زردی در نوزادان می شود.
• کم خوردن شیر مادر
• زردی ناشی از شیر مادر

ناسازگاری RH  و نوع خون مادر و نوزاد با یکدیگر

در زردی ها یکی از علل شایع آن ناسازگاری گروه های خونی می باشد ، مادرانی که دارای گروه خونی RH منفی و فرزند مثبت هستند بسیار مستعد داشتن فرزند دچار زردی هستند. مادرانی که دارای گروه خونیO  و فرزند انها گروه خونی A  یاB  می باشد این دسته از مادران نیز مستعد زردی هستند. اگر مادری هر دو نوع ناسازگاری را باهم داشته باشد یعنی هم RH  منفی باشد و هم  گروه خونی O باشد  و فرزندش گروه خونی  A یا B  باشد و مثبت باشد علی رغم اینکه 2 فاکتور خطر را هم زمان دارد شانس بروز زردی کم می شود و به صورت اثر تجمعی نمی باشد.

کمبود آنزیم عفونت

بیمار های نظیر فابیسم یا کمبود آنزیمی که منجر به فابیسم می شود نیز می تواند باعث بروز زردی زودرس و نیازمند به فتوتراپی شود.اگر زردی در بچه های رسیده معمولا روز اول عدد 8 به بالا باشد ، نیاز به درمان دارد و روز دوم 12 و از روز سوم به بعد عدد 14 به بالا نیاز به درمان دارد. در کودکان نارس یا وزن کمتر از2500 کیلو گرم عدد زردی پایین تر و حساس تری را برای شروع فتوتراپی در نظر میگیریم.

کم خوردن شیر مادر

زردی می تواند به علت کم خوردن شیر مادر نیز ایجاد شود که به آن زردی breast feeding jaundice  (زردی ناشی از کم خوردن شیر مادر) می گویند یعنی زردی که به علت آن چند روز اول بعد از تولد ، مادر توانایی شیردهی کامل را ندارد و شیر خوار نیز قدرت مکیدن کافی ندارد به جهت عقب ماندن از تغذیه،  بیماری رخ می دهد. بنابراین یکی از راههای موثر تشویق مادر به شیر دهی مکرر و افزایش دفع بیلی روبین با مدفوع می باشد. یک زردی نیز ناشی از خود شیر مادر می باشد که به آن breast milk jaundice (زردی ناشی از شیر مادر) می گویند که در حقیقت یک زردی هست که ماده ای در داخل شیر به نام لیپو پروتین لیپاز وجود دارد که باعث تشدید زردی می شود.

همچنین بخوانید : خوراک و تغذیه کودکان زیر شیش سال

زردی ناشی از شیر مادر

زردی ناشی از تغذیه با شیر مادر یا breast feeding jaundice معمولا روز دوم تا پنجم مثل زردی فیزلوژیک رخ می دهد.  و بعد از آن با تکمیل تغذیه بهتر میشود ولی زردی ناشی از خود شیر مادر یعنی breast milk jaundice معمولا از هفته دوم شروع میشود  و گاها ممکن است تا 3 ماه به صورت نوسانی طول بکشد.

سایر علل زردی

سایر علل زردی می تواند مصرف داروهای آنتی بیوتیکی باشد که توسط مادر به علت سزارین مصرف شده است. بیمارهایی از قبیل مشکلات هموگلبین وکمبودهای آنزیمی نیز می تواند از علل زردی باشد. انچه مهم است این است که در نوزادان ترم یا نوزادان با وزن بالا 2500 کیلوگرم اگر زردی در حد صورت تا سینه باشد بسیار نگران کننده نخواهد بود ولی اگر از شکم به پایین و به سمت پاها باشد باید اقدام فوری انجام داد و نیاز به فتو تراپی می باشد.

زردی ها چنانچه درمان نشوند به حد تعویض خون میرسند و چنانچه درمان نشوند می توانند منجر به عقب مانده گی های ذهنی،تشنج و سایرعلائم زردی در نوزادان تاخیر تکامل و بیمارهای عصبی در کودک شود.

درمان زردی نوزاد

زردی نوزاد جزو آن دسته از بیماری‌هایی است که پس از شناسایی شدن، باید سریعاً برطرف شود اما آیا می‌دانید که سریعترین راه درمان زردی نوزاد چیست؟
اولین و بهترین راه درمان زردی کودک این است که شما با استفاده از فوتوتراپی، نوزاد خود را در زیر اشعه‌های  گرمگن قرار دهید. این اشعه‌ها قابلیت این را دارند که از پوست نوزاد عبور کرده و خود را به بیلی روبین‌های خون برسانند. پس از این که اشعه‌های مربوطه به بیلی روبین خون رسیدند، می‌توانند با این عناصر مقابله کنند و میزان آن‌ها را به حداقل برسانند.
در حالت عادی درجه زردی نوزاد باید روی پنج یا ۱۲ قرار بگیرد. حال اگر شما متوجه شدید که روش فوتوتراپی نتوانسته است این میزان را به حد متعادل برساند، می‌توانید از روش دیگری برای درمان زردی نوزاد استفاده کنید.
یکی دیگر از سریعترین روش‌های درمان زردی، روش تعویض خون است که در آن خون بدن نوزاد را  با استفاده از خون‌های اهدایی تصفیه می‌کنند و بیلی روبین‌های موجود در آن را کاهش می‌دهند.

از کجا بفهمیم زردی نوزاد خوب شده است؟

به طور کلی زمانی که یک نوزاد دچار زردی شده باشد، پوست او به خصوص پوست ناحیه‌ی صورت و چشم نوزاد زرد رنگ می‌شود. اگر شما پس از امتحان کردن این راه‌های درمان متوجه شدید که پوست حالت طبیعی به خود گرفته است و از رنگ زرد خارج شده است، باید بدانید که زردی از بین رفته است اما بهتر است در این صورت راه‌های درمان را به صورت دوره‌ای ادامه دهید چرا که ممکن است زردی کودک بازگردد و آثار سوء بر زندگی کودک داشته باشد.

زردی نوزاد باید چند باشد؟

عدد متعادل زردی نوزاد با توجه به شرایط نوزاد ممکن است تغییر پیدا کند. اگر  فقط صورت نوزادتان دچار زردی شده است، میزان متعادل آن بین پنج تا هفت بیلی روبین است. اگر قسمت میانی بدن نوزاد شما یعنی گردن تا ناف او دچار زردی شده است، عدد متعادل بیلی زوبین خون می‌تواند بین هفت تا  پانزده متغیر باشد. چنانچه این زردی ناحیه‌ی زیر ناف تا پای نوزاد را فرا گرفته است، حد متعادل بیلی روبین عدد بیست است.  کل بدن هم تا ۲۵ بیلی روبین می‌تواند زردی داشته باشد اما اگر این مقدار از ۲۵  بیشتر شود، باید نگران شوید و نوزاد خود را نزد پزشک ببرید.

برای رفع زردی نوزاد، مادر باید چه بخورد؟

زمانی که صحبت از زردی کودک می شود، بسیاری از افراد می‌پرسند که برای رفع زردی نوزاد، مادر باید چه بخورد؟
اگر شما هم جزو مادرانی هستید که نوزادتان به تازگی دچار زردی پس از تولد شده است، باید یک رژیم تغذیه‌ای سالم را که در آن انواع غلات، سبزیجات و انواع  میوه‌های خاص وجود دارند را مورد استفاده قرار دهید. بسیاری از ویتامین‌هایی که در این مواد غذایی وجود دارند، وارد شیر مادر می شوند و از این طریق هم به سیستم‌های بدن نوزاد می‌رسند. از این رو، شما با تغذیه‌ی درست می‌توانید سلامت کودک خود را تضمین کنید. آب هم‌ جزو اصلی‌ترین موادی است که باید به صورت مداوم و مرتب توسط مادر مورد استفاده قرار گیرد تا از این طریق آب بدن نوزاد هم تأمین شود.
علاوه بر این موارد، برخی از مواد هم هستند که خوردن آن‌ها توسط مادر در زمانی که نوزاد دچار زردی شده است، منع گردیده است. برای مثال موادی که دارای الکل هستند، می‌توانند بیلی روبین خون نوزاد را افزایش دهند و زردی او را تشدید کنند. علاوه بر این، الکل می‌تواند مشکلات کبدی را هم برای نوزاد شما به ارمغان بیاورد.  نوشیدنی‌های قند دار غیرطبیعی هم از جمله موادی هستند که در زمان زردی نوزاد نباید توسط مادر مورد استفاده قرار بگیرند.

زردی در نوزادان به روش های مختلفی اندازه گیری می شود:

1_ از طریق نمونه خون ( دقیق ترین روش )

2_از طریق بیلی تست

3- روش فتو متری (بدون خونگیری) برای زردی های زیر 10 مناسب است.

لذا توصیه میشود چنانچه با فتومتر عدد زردی  بالای 10 گزارش شد حتما حتما به پزشک مراجعه شود. باید توجه داشت درمان زردی بسیار مهم است.

درمان سنتی زردی نوزاد نظیر استفاده از ترنجبین یا شیرخشت و خاکشیر  …  باعث افزایش شدید دفع می شوند و باعث کاهش زردی میشوند ولی باعث افزایش دفع  و جلوگیری از وزن گیری کودک و عقب ماندن از کمبود مایع بدن  و مشکلات کلیوی می شوند. لذا استفاده از داروهای گیاهی به جهت ایجاد آلرژی و ایجاد مشکلات کلیوی به هیچ عنوان توصیه نمیشود.

به هیچ عنوان نوع تغذیه مادر در ایجاد زردی نقشی ندارد این باور غلط که به مادر گفته میشود از خوردن غذاهای گرم اجتناب کند اشتباه است و هیچ دلیل علمی برای اثبات این ادعا وجود ندارد. مادرانی که دارای ناسازگاری گروه های خونی می باشند یا مادرانی که  دارای فرزند با سابقه زردی هستند قطعا قطعا بهتر است در اولین فرصت تحت نظر پزشک قرار بگیرند و پس از کنترل زردی از عوارض ان جلو گیری کنند.

سخن پایانی

ما در این مقاله در مورد زردی نوزاد و راه‌های درمان آن با شما صحبت کردیم. زردی یکی از عارضه‌های جدی و خطرناک است که می‌تواند پس از تولد هر نوزادی برای او به وجود بیاید. دلایل مختلفی هستند که در تشدید و یا به وجود آمدن زردی در نوزاد نقش دارند. علاوه بر این، امروزه راهکارهای مختلفی برای درمان زردی نوزاد ارائه شده‌اند که اگر شما با دقت این مقاله را بخوانید، می‌توانید از این راهکارها استفاده کنید. امیدواریم این مطالب برای شما مفید باشند.

سوالات متداول: