تشنج در کودکان

تشنج یکی از موارد متعدد بستری کودکان در اقصی و نقاط جهان محسوب می شود. یک حمله تشنجی معمولاً باعث اضطراب شدید در والدین کودکان می شود و همواره نگرانی بروز مجدد حمله آنان را آزرده می کند. همچنین حملات تشنجی تبدیل شده به تشنج پایدار – status epilepticus – می توانند عوارض خطرناکی مانند عقب ماندگی ذهنی و صرع را به همراه داشته باشند.لذا توجه به هر نشانه ی از تشنج و تب بالا در کودکان باید جدی گرفته شود. در ادامه به موضوع تشنج در کودکان با جزئیات بیشتری خواهیم پرداخت. لطفا همراه کیدز24 باشید.
*تعریف علمی تشنج
تشنج یک تغییر ناگهانی در فعالیت حرکتی و یا رفتاری با زمان محدود می باشد که از فعالیت الکتریکی غیر طبیعی مغز ناشی می شود. تشنج ناشی از تب عبارت است از تشنجی که به دنبال افزایش ناگهانی دمای بدن شیرخواران و کودکان به وجود می آید. در این حالت هوشیاری کودک تغییر پیدا کرده و انقباضات ناگهانی و غیر قابل کنترلی در عضلات وی پدید می آید. شاید تشنج های مقطعی و کوتاه طبیعی باشد.اما به هیچ عنوان نباید با سهل انگاری با این مسئله مواجه شد. تشنج های تکرارشونده و یا به اصطلاح راجعه می توانند عوارض جبران ناپذیری را برای کودک به همراه داشته باشند.
*لزوم بررسی سریع تشنج و علل آن
برای بررسی سریع اولین تشنج ، پزشک باید علل تشنج کـه بـالقوه تهدیـد کننـده حیات هستند نظیر مننژیت ، سپسیس سیستمیک ، تروما به سر به صورت تصادفی و یا غیر تصادفی و خوردن داروهایی که ممکن است توسط نوزادان مورد استفاده قرار گیرنـد و سـایر سموم را جستجو کند. در گرفتن شرح حال باید سعی شود که عـواملی کـه ممکـن است باعث تحریک تشنج شده باشند، مشـخص شـوند و شـرح حـال کامـل حملـه از والدین کودک پرسیده شود. بیشتر والدین مـی تواننـد اولـین تشـنج کودک خود را به وضوح به یاد آورده و با جزئیات تعریف کنند.

*تهدید تشنج پایدار در کودکان
تشنج پایدار باعث اختلالات بالقوه تهدید کننده حیات در عملکرد فیزیولوژیک نوزادان می شود به طوری که میزان مرگ و میر به واسطه ی این شرایط 5 درصد ارزیابی شده است.لذا منطق حکم می کند که عوامل مؤثر در ایجاد تشنج بررسی شوند. چالشی که در مطالعات مربوط به تشنج وجود دارد این است که پیش بینی مواردی که منجر به بروز تشنج می شوند هنوز به طور کامل مشخص نیستند.
*نقش سن کودک در وقوع تشنج
هر کودک دچار تشنج ناشی از تب بایستی بطور دقیق و مناسب از نظر علت بروز تب مورد بررسی قرار گیرد، بخصوص اگر این اولین مورد تشنج باشد. تشنج ناشی از تب وابسته به سن بوده و قبل از نه ماهگی و بعد از پنچ سالگی به ندرت رخ می دهد. شایع ترین سن برای همزمانی تب و تشنج 14 الی 18 ماهگی است و حدود 3 الی 4 درصد در کودکان خردسال اتفاق می افتد. سابقه و تاریخچه قوی خانوادگی می تواند در بروز تشنج ناشی از تب مطرح باشد. به عبارت دیگر همراهی تب و تشنج می تواند یک مسئله ی ژنتیکی و حاصل یک استعداد ژنتیکی در بروز تشنج باشد. لذا باید سابقه ی والدین را در دوران نوزادی مورد بررسی قرار داد.

نوع تشنجی که همواره با تب همراه است معولا با تب شدید و در سنین 6 ماهگی تا 6 سالگی اتفاق می افتد و به ندرت ممکن است بعد از سن 6 سالگی تکرار شود. اما تحقیقات نشان داده است که بیشترین شیوع آن در یک تا دو سالگی است. این نوع تشنج بیشتر به دلیل بروز عفونت های گوارشی ، تنفسی و ادراری در این سنین رخ می دهد.

*

*تاثیر واکسیناسیون در تشنج کودکان
نکته ای که والدین باید به آن دقت کنند تاثیر واکسیناسیون کودکان در بروز تشنج به همراه تب است. شانس بروز تب تشنج بعد از واکسیناسیون بالا خواهد بود. معمولاً این حالت نادر بوده و می تواند در روز زدن واکسن سه گانه و یا هشت تا 14 روز بعد از زدن واکسن اوریون، سرخک و سرخجه ایجاد شود. در این موارد تشنج بعلت تب ایجاد می شود نه بعلت واکسن. از این رو در هر کودک مبتلا به تشنج ناشی از تب باید کانون تب مشخص و درمان شود .

*علائم تشنج وابسته به سن کودکان
نکته ی بسیار مهمی که باید به آن دقت شود رفتارهای تشنج وابسته به سن نوزاداست. به عبارتی هر چه تشنج در سنین پایین تر بروز کند احتمال تکرار آن بیشتر است.چند عامل خطر یا ریسک وجود دارد که در صورت وجود آنها ممکن است کودک در آینده به صرع مبتلا شود این عوامل عبارتند از :
1- تاریخچه خانوادگی مثبت صرع تکرار تب و تشنج
2- مشاهده ی فکت های عصبی غیر طبیعی در معاینات کودک

*علائم تشنج ساده در کودکان
یک تشنج ساده ناشی از تب معمولاً موقعی که درجه حرارت بدن به سرعت به 39 درجه سانتیگراد یا بالاتر می رسد، بروز می نماید . معمولاً قبل از بروز تشنج ، کودک عفونت همراه با تب 39 درجه یا بالاتر داشته است، اما گاهی تشنج میتواند اولین علامت تب باشد. ماهیتا این تشنج به شکل جنرالیزه همراه با حرکات تونیک کولونیک بوده و به مدت چند ثانیه و به ندرت تا 15 دقیقه طول می کشد و با یک دوره کوتاه خواب آلودگی بعد از تشنج همراه بوده و در 24 ساعت فقط یکبار اتفاق می افتد.

*علائم تشنج پیچیده در کودکان
به تشنج ناشی از تبی که بیش از 15 دقیقه طول بکشد و در 24 ساعت چندین بار تکرار شود یا همراه با علایم موضعی یا فوکال در طی دوره بعد از تشنج یا Postictal باشد، تشنج ناشی از تب پیچیده یا Complicated گویند. کودکانی که اختلال تشنجی مزمن داشته باشند در طی تب، تشنج های بیشتری خواهند داشت.

*علائم حملات تشنجی پیشرفته
نوع دیگری از تشنج وجود دارد که با بقیه ی موارد ذکر شده متفاوت است. این نوع تشنج دیگر تشنج ناشی از تب اطلاق نمی شود، در واقع اینها حملات تشنجی همراه با تب می باشند. حملات تشنجی مقاوم یا Status Epilupdilus یعنی تشنجی که به مدت 30 دقیقه طول بکشد یا در طی 30 دقیقه چندین حمله تشنجی پی در پی پیش آید. بدون برگشت هوشیاری کودک اغلب به علت عفونت سیستم عصبی مرکزی CNS مثل مننژیت میکروبی یا ویروسی می باشد.

*فاکتورهای مهم در تشنج کودکان
در تشنج علائمی هستند که باید نسبت به آنها حسایت به خرج داد و سریعا به پزشک مراجعه کرد. این علایم عبارتند از:

1- از دست دادن هوشیاری
2- پرش یا تکان خوردن بازوها، پاها، یا صورت که 2 الی 3 دقیقه طول می کشد
3- از دست دادن کنترل ادرار یا مدفوع (خیس کردن یا کثیف کردن)
4- حالت تحریک پذیری پس از به دست آوردن هوشیاری و به دنبال آن خواب به مدت چند ساعت

*شایع ترین علل بروز تشنج در کودکان

اما سوال اصلی اینجاست که تشنج به عللی به وقوع می افتد ؟  پاسخ باید گفت که بروز تب بالا به صورت ناگهانی به هر دلیل ، همراه با تحریک پذیری بدون دلیل دستگاه عصبی مرکزی در بعضی از کودکان باعث ایجاد تشنج می گردد. عواملی که با افزایش خطر تشنج راجعه همراه هستند عبارتند از: سن کمتر از 12 ماه، وجود تب در شروع تشنج، سابقه مثبت خانوادگی از نظر بروز تشنج ناشی از تب و اشکال پیچیده تشنج.

*آزمایشات بالینی مرتبط با تشنج در کودکان
برخی از آزمایش های بالینی می توانند علائم تشنج در کودکان را رصد کرده و نتایج قابل استنادی را عرضه کنند. پس از بستری شدن طبق نظر پزشک آزمایشات خون ، کشت حلق ، ادرار مدفوع و گاه گرفتن مایع نخاع انجام می شود . داروهای ضد تشنج تزریقی یا خوراکی داده می شود. از نظر انجام آزمایش های خونی علاوه بر تعیین میزان قند خون بایستی به تعیین الکترولیت های سرم و بررسی از نظر مسمومیت بر اساس علایم کلینیکی اقدام نمود. چرا که ممکن است دلیل تشنج در کودکان مسمویت غذایی یا دارویی باشد. دستور انجام EEG یا الکتروانسفالوگرام بعد از یک حمله تشنجی ساده ناشی از تب لازم نیست، مگر اینکه اشکال پیچیده ای پیش آمده باشد. همچنین دستور انجام تصویر برداری یا Neuro imaging ممکن است برای کودکانی که دچار اشکال غیر عادی تشنج ناشی از تب مثل وجود علایم موضعی عصبی یا آنهایی که اختلال عصبی زمینه ای دارند، داده می شود.

*عوامل تشدید کننده تشنج در کودکان
برخی از عوامل می تواند تشنج در کودکان را تشدید کند. مهم ترین این عوامل عبارتند از :
1- عفونتهای مکرر
2- سابقه تشنج ناشی از تب در خواهر یا برادر کودک
3- تب های شدید و غیرقابل کنترل

*پیشگیری از تشنج در کودکان

هر گاه در کودکی که سابقه تشنج ناشی از تب داشته است، تب آغاز شد، بلافاصله اقداماتی جهت پایین آوردن تب انجام دهید. علیرغم ظاهر ترسناک آن، تشنجی که تنها در اثر تب در کودک رخ دهد معمولاً جدی نیست. اما در عین حال، باید به دنبال سایر علل تشنج نیز گشت.