حاملگی و سرطان پستان

حاملگی و سرطان پستان

سرطان پستان هنگامی‌که در زمان حاملگی یا در اولین سال بعد از زایمان اتفاق بیفتد، به عنوان سرطان پستان طیّ حاملگی شناخته می‌شود. سرطان پستان و سرطان گردن رحم شایع‌ترین سرطان‌هایی هستند که طیّ حاملگی دیده می‌شوند که در مجموع حدود پنجاه درصد تمام سرطان‌های حین حاملگی را شامل می‌شوند.

احتمال بروز سرطان پستان در دوران حاملگی بسیار کم است ولی از این نظر اهمیت دارد که معاینه پستان برای تشخیص زودرس در بارداری و شیردهی نیز باید انجام شود. برخی از مطالعات نشان داده‌اند خانم‌هایی که در زمان حاملگی مبتلا به سرطان پستان شده‌اند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سرطان در پستان مقابل خواهند بود.

اهمیت سرطان پستان در دوران حاملگی این است که به علت تغییرات هورمونی بدن و به دنبال آن تغییرات پستان در زمان بارداری، مثل بزرگ شدن آنها، هرگونه علائم یا تغییری که مربوط به سرطان باشد، ممکن است جلب توجه نکند و دیرتر کشف شود و به این ترتیب، تشخیص بیماری به تعویق بیفتد. مسلماً اگر پزشک و بیمار از تظاهرات مختلف سرطان و نیز تغییرات دوران بارداری و شیردهی، اطلاع کافی داشته باشند، میزان تأخیر در تشخیص به حداقل خواهد رسید.

علائم

در دوران بارداری نیز مانند زمان غیر بارداری، شایع‌ترین علامت بیماری وجود یک توده بدون درد در پستان است. در بیش از نود درصد موارد، این توده‌ها را خود فرد کشف می‌کند. گاهی نیز امتناع نوزاد از شیر خوردن می‌تواند نشانه‌ای از ایجاد سرطان در پستان باشد. سایر علائم عبارتند از: فرورفتگی نوک پستان، چسبندگی تومور به پوست با یا بدون ضخیم شدن پوست پستان، فرورفتگی پوست یا چسبندگی پوست به قسمت‌های زیرین و بزرگ شدن غدد لنفاوی زیر بغل. اساساً هرگونه تغییر واضحی که اخیراً در ناحیه پستان و قفسه سینه ایجاد شده و قبلاً وجود نداشته است باید مورد توجه قرار گیرد. یک تومور با رشد فزاینده در پستان، در هر زمانی حتّی در دوران بارداری و شیردهی، باید به عنوان یک علامت احتمالی سرطان پستان مورد توجّه قرار گیرد.

لازم به ذکر است که مانند بیماران غیر حامله، در این بیماران نیز در اثر بی‌توجّهی به علائم اولیه ممکن است بیماری در مراحلی کشف شود که به نقاط دیگر بدن منتشر شده است. در موارد نادر حتّی بدون وجود علائم اولیه در پستان، انتشار بیماری به سایر نقاط بدن اتفاق می‌افتد و بیماری با تظاهراتی در سایر نقاط بدن خود را نشان می‌دهد.

تشخیص

استفاده از روش‌های تشخیصی -که در افراد معمولی به کار می‌روند- در دوران بارداری کمی دچار محدودیت می‌شود .ماموگرافی در این دوران ارزش تشخیصی زیادی ندارد زیرا افزایش نسوج و غدد پستانی در زمان حاملگی، نمای رادیولوژیک خاصی را ایجاد می‌کند که تفسیر آن را مشکل و ارزش آن را محدود می‌سازد. عوارض ماموگرافی برای جنین، درصورتی‌که پوشش محافظتی خاصی به کار برده شود قابل اغماض خواهد بود و به هر حال استفاد از آن به نظر پزشک بستگی دارد.

سونوگرافی در تفکیک تومور‌های توپر از کیست‌ها مفید است و در مواردی که معاینه بالینی مورد تردید است و بیمار از درد و یا حسّاسیت پستان شاکی است مفید خواهد بود. توده‌های پستانی که در زمان حاملگی لمس می‌شوند، باید به‌دقت توسط پزشک بررسی شوند و مورد ارزیابی قرار گیرند. در مواردی که پزشک قویاً مشکوک به سرطان است، ممکن است پس از معاینه اقدام به انجام نمونه‌برداری با بی‌حسّی موضعی کند. انجام نمونه‌برداری در تشخیص سرطان پستان در زمان حاملگی لازم است. تصمیم‌گیری در مورد اینکه توده‌های پستانی در زمان حاملگی فقط تحت نظر قرار گرفته شوند کار آسانی نیست، چراکه با افزایش اندازه پستان و ازدیاد عروق ناشی از حاملگی معاینه بالینی روزبه‌روز مشکل‌تر می‌شود. تومور لمس‌شده ممکن است در معاینات بعدی ناپدید شود، درصورتی‌که در حال بزرگ شدن است و به‌سادگی در لابه‌لای بافت پستان مخفی شده است .به همین علت تأخیر در تشخیص در این بیماران به میزان قابل توجّهی گزارش شده است. هرگونه توده پستانی را در زمان حاملگی و شیردهی جدّی بگیرید.

درمان سرطان پستان در حاملگی

یک نکته مهم در درمان سرطان پستان در زمان حاملگی این است که حاملگی به سیر خود ادامه دهد. البته در این رابطه استثنائاتی هم وجود دارد و در هر فرد باید به صورت جداگانه عمل شود. اعمال جرّاحی با حفظ پستان در حاملگی نباید انجام شوند، زیرا پس از این گونه اعمال حتماً باید پرتودرمانی انجام شود و تماس با اشعّه برای جنین مضر است.

جرّاحی پستان در زمان حاملگی در اغلب اوقات با موفقیت انجام می‌شود و حداقل خطر را برای مادر و جنین به‌خصوص در سه‌ماهه دوم و سوم دارد. در مقایسه با شیمی‌درمانی و پرتودرمانی، انجام جرّاحی کمترین اثر مضر را در زمان حاملگی بر جای می‌گذارد. بنابراین درمان متداول برای سرطان‌های پستان قابل عمل، عمل برداشت کامل پستان تحت بیهوشی عمومی است. پس از بررسی جواب آسیب‌شناسی بیمار، تصمیم‌گیری اختصاصی در مورد انجام شیمی‌درمانی بعد از عمل صورت خواهد گرفت.

بیماران در مراحل پیشرفته بیماری -که غیر قابل عمل باشند- ممکن است قبل از عمل جرّاحی نیاز به شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی یا هر دو، داشته باشند که در این موارد درمان مطابق نظر و تصمیم تیم پزشکی معالج بیمار صورت می‌گیرد.

 سرنوشت بیمار پس از درمان چگونه خواهد بود؟

مطالعات زیادی درباره این موضوع انجام شده است که آیا سرطان پستان هنگامی‌که در زمان حاملگی و شیردهی بروز می‌کند، خطرناک‌تر است یا خیر؟ نتایج بررسی‌های گذشته حاکی از این بود که سرطان پستان در زمان حاملگی پیشرفته‌تر و مهاجم‌تر است. مطالعات جدیدتر نشان داده‌اند که با در نظر گرفتن تمام شرایط صرفاً حامله بودن بیمار وضعیت بیماری را وخیم‌تر نمی‌کند. اگرچه ممکن است زایمان زودتر از موعد و نوزادان کم‌وزن و نارس در این افراد بیشتر دیده شوند که نشان‌دهنده محیط نامساعد داخل رحمی است. حاملگی پس از سرطان پستان با توجّه به اینکه بسیاری از بیماران مبتلا به سرطان پستان در سنین باروری هستند، یک سؤال مهم برای بیماران مطرح می‌کند: آیا من می‌توانم پس از درمان سرطان پستان حامله شوم؟

در اوایل سال 1970 میلادی مطالبی در مورد این موضوع مطرح شد که خانم‌هایی که دو سال یا بیشتر بدون شواهد و عوارض بیماری زندگی کرده‌اند، می‌توانند بدون عوارض جانبی باردار شوند. با وجود این راجع به این موضوع کاملاً با احتیاط و بر اساس شرایط هر بیمار باید تصمیم‌گیری شود.

به عنوان یک قانون کلی سرطان‌های پستانی که در زمان غیر حاملگی تشخیص داده شده‌اند باید به‌طور مناسبی درمان شوند و قبل از اقدام به حاملگی به‌طور صحیح پیگیری شوند.

به علت اینکه اغلب موارد عود، طیّ دو سال اول پس از اقدام درمان اتفاق می‌افتند توصیه می‌شود که حاملگی، دو تا سه سال پس از اتمام درمان به تعویق بیفتد. درصورتی‌که شواهدی از عود بیماری وجود نداشته باشد، خانم‌هایی که به دنبال سرطان پستان حامله می‌شوند باید مانند هر خانم حامله دیگری پیگیری شوند. جرّاحی، شیمی‌درمانی و برش‌های جرّاحی در پستان، معمولاً در آینده مانعی برای شیردهی با پستان نیستند. این مسئله در مورد نمونه‌برداری‌های پستان نیز صادق است. بنابر این خانم‌ها بهتر است قبل از شیر دادن به نوزاد، از عوارض ناشی از جرّاحی یا پرتودرمانی در دوران شیردهی مطّلع باشند.

در مادران شیرده پس از هرگونه جرّاحی پستان، شیردهی از پستان جرّاحی شده باید متوقّف شود. در غیر این صورت احتمال تشکیل مجرای ارتباطی از مجاری شیری به پوست منطقه جرّاحی‌شده (فیستول شیری) وجود دارد. در این مدت کودک می‌تواند از پستان مقابل تغذیه شود و شیردهی تا ترمیم زخم باید به تعویق بیفتد. در حال حاضر، هیچ مدرکی دال بر اینکه شیردهی بعد از درمان سرطان پستان برای نوزاد خطری داشته باشد، وجود ندارد.

سو تیتر

موضوع حاملگی و سرطان پستان از دو دیدگاه قابل بررسی است: “سرطان پستان در حاملگی” و”حاملگی پس از سرطان پستان”.

سرطان پستان ممکن است در دوران حاملگی و شیردهی بروز کند. بزرگ شدن پستان در طیّ حاملگی تحت تأثیر هورمون‌ها اغلب تشخیص بیماری را به تأخیر می‌اندازد و باعث می‌شود که سرطان پستان در مراحل پیشرفته‌تری کشف شود.

با توجّه به وضعیت بیمار و وجود تومور از روش‌های تشخیصی مختلفی مثل معاینه بالینی و نمونه‌برداری، سونوگرافی و حتّی ماموگرافی ممکن است استفاده شود.

خطرات جرّاحی پستان و بیهوشی عمومی در حاملگی نسبت به روش‌های درمانی دیگر حداقل است و جرّاحی باید در حد لزوم انجام شود.

خطر شیمی‌درمانی در حاملگی به‌خصوص در سه‌ماهه دوم پایین است و می‌توان از آن استفاده کرد.

انجام پرتو درمانی در دوران حاملگی ممنوع است.

حاملگی پس از سرطان پستان، حداقل تا دو سال پس از پایان درمان -که بیشترین خطر عود وجود دارد- ممنوع است و پس از این مدت نیز بسته به شرایط بیمار و نظر پزشک باید تصمیم‌گیری شود.

هرگونه جرّاحی پستان در دوران شیردهی ممکن است منجر به ایجاد فیستول شیری شود و با ادامه شیردهی از آن پستان منافات داشته باشد.

نگارنده: دکتر زهرا نیک پوری

جرّاح و متخصّص بیماری‌‌های زنان‌، زایمان و نازایی، دارای گواهینامه از مرکز بین‌المللی سرطان پستان پاریس

شم میتوانید برای مشاوره در این زمینه از متخصصین زنان و زایمان کیدز 24 مشورت بگیرید.